Boeren eisen het intrekken van de dwangsommen die zogenoemde PAS-melders boven het hoofd hangen. De provincie Overijssel zegt niet anders te kunnen dan handhaven. De ‘stikstofaffaire’ is reeds gaande, terwijl de overheid wél degelijk anders kan, zeggen leden van De Nieuwe Denktank.
Nooit meer zouden Nederlandse burgers zó mogen worden vermalen. Dat was het parool bij de onthulling van de toeslagenaffaire. Nog vóór dit ongekende onrecht is hersteld, worden opnieuw inwoners vermalen: nu zijn het boerengezinsbedrijven die steeds netjes alle stikstofvoorschriften van de overheid hebben gevolgd.
De Overijsselse Gedeputeerden wijzen naar de minister, de minister wijst naar de gedeputeerden, en ondertussen gaat de trein gewoon door. De verantwoordelijke politici staan erbij en zeggen dat ze het onrechtvaardig vinden. Tegelijkertijd zetten ze hun handtekening onder de last onder dwangsom waarmee goedwillende burgers financieel de vernieling in worden geholpen.
De provincie had nog mogelijkheden, op zijn minst om tijd te winnen. Kostbare tijd die, ook volgens het Haagse ministerie, gebruikt had kunnen worden om de PAS-melders te legaliseren – iets waar de provincie wettelijk toe verplicht is – met stikstofruimte van vrijwillig gestopte boerderijen. Maar Overijssel wilde naar eigen zeggen ‘geen tijd meer rekken’, omdat dat niet iets is ‘dat bij goed bestuur past’. En zo worden in naam van goed bestuur burgers vermalen.
De reden van deze dwangsommen maakt alles nog schrijnender. Volgens het stikstofmodel AERIUS zorgen de PAS-melders voor een klein beetje extra stikstof in een natuurgebied kilometers verderop. Maar AERIUS kan dit helemaal niet berekenen: de ruis in dit systeem is veel groter dan deze kleine beetjes stikstof. De modeluitkomst zegt dus niets. Om de woorden van Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt te gebruiken: je kunt – in plaats van je op dit soort modeluitkomsten te baseren – net zo goed met een dobbelsteen gooien om te beslissen of je een vergunning wel of niet verleent.
Dit is geen nieuwe informatie. De commissie Hordijk concludeerde dit twee jaar geleden al, TNO en het RIVM hebben het bevestigd. Maar de overheid blijft doen alsof AERIUS doelgeschikt is. Ze baseert het hele beleid erop, inclusief het opleggen van dwangsommen aan PAS-melders.
Nederland is vastgelopen in een technocratische tunnelvisie, waarbij in principe geschikte middelen, zoals AERIUS en de zogeheten kritische depositiewaarde (KDW), verkeerd gebruikt worden. Experts waarschuwen dat het huidige Nederlandse stikstofbeleid niet tot verbetering van de natuur zal leiden. Wel tot onrust en sociaal-economische problemen op het platteland. Ook alternatieve verdienmodellen voor agrarische bedrijven bieden geen uitweg. Juist biologische en natuurinclusieve bedrijven worden het meest bedreigd door het stikstofbeleid.
De regering en de Tweede Kamer moeten de KDW zo snel mogelijk uit de nationale natuurwetgeving verwijderen. De KDW moet net als in andere EU-landen niet als doelstelling, maar als één van vele risicofactoren gehanteerd worden. AERIUS moet niet voor vergunningverlening of voor het tot falen gedoemde onteigenen of uitkopen van piekbelasters gebruikt worden. Aantoonbare vermindering van stikstofneerslag is mogelijk met methoden die goedkoper, rechtvaardiger en effectiever zijn.
Met een wetenschappelijke borging van de door TNO bepleite drempelwaarde voor stikstofdepositie is vergunningverlening en woningbouw weer mogelijk. Regering en Raad van State kunnen daarmee ook de EU-rechter onder ogen komen, want in 79% van de Europese Natura 2000-gebieden wordt de KDW overschreden zonder vergunningsimpasse, en in veel landen worden drempelwaardes al gebruikt.
De Kamerbrieven van vorige week vrijdag stemmen helaas niet positief. De trein rijdt door, de ‘stikstofaffaire’ is reeds gaande, terwijl de overheid wél degelijk anders kan. De verantwoordelijke politici moeten het beleid nu aanpassen. Anders is de belofte dat burgers nooit meer zo vermalen zouden worden niets meer dan een holle frase.
Mr. dr. Quinten Pluymaekers is jurist, drs. Marinus den Hartogh geoloog en drs. Sander Smit is bestuurskundige. Zij zijn co-redacteurs van het onderzoeksrapport ‘Stikstof. Van technocratische tunnelvisie naar realistisch rentmeesterschap’ (2022) van De Nieuwe Denktank (DND) dat op 1 november 2022 in Nieuwspoort werd gepresenteerd en aangeboden aan emeritus-hoogleraar milieusysteemanalyse Leen Hordijk en Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt.
Dit opiniestuk verscheen in De Stentor op 3 december