Openbaar bestuur en integriteit
Abt Emo reisde in 1211 van Wittewierum in Groningen naar Rome om daar recht te krijgen. Het was een helse voettocht van minstens 1700 km waar hij drie maanden over deed. Hij was gekwetst in zijn rechtsgevoel door de plaatselijke autoriteit en was boos over het gebrek aan integriteit. Zijn geërfde klooster werd door Ernestus, een lokale potentaat, ingepikt onder het toeziend oog van de bisschop van Munster. Er werd hem onrecht aangedaan en hij zocht recht en gerechtigheid in Rome.
Citaat
“Op den duur helpt ook het recht niet meer. Want als recht niet meer is dan wat bij wet is vastgesteld en rechtvaardigheid en gerechtigheid niet meer zijn dan ‘een smaak waarover valt te twisten’, is recht uiteindelijk nog slechts de wil van wie het voor het zeggen heeft en is het recht van de sterkste uiteindelijk het enige recht dat wij overhouden.”
Meer dan 800 jaar later worstelt het openbaar provinciebestuur in Groningen nog steeds met integriteit, gerechtigheid en rechtvaardigheid. We hoeven de krant maar open te slaan voor de voorbeelden:
- geen perspectief in het stikstofdossier;
- gedwongen herindelingen;
- plaatsing van windmolens in Meeden zonder inspraak van omwonenden;
- het gasdossier en de versterkingsoperatie die moedwillig wordt tegengewerkt;
- de miljarden voor gedupeerde bewoners zijn verdwenen;
- de dubieuze grondverkoop in de Eemshaven;
- de opvang van asielzoekers in Ter Apel;
- de brief van GS op bestelling van EZ buiten de aardgasgemeenten om;
- provinciale bestuurders die handelen op basis van macht in plaats van recht;
- noordelijke leden van de parlementaire enquête commissie die als volksvertegenwoordiger jarenlang hebben gezwegen over het gasdossier en de versterkingsoperatie.
Veel Groningers hebben er geen fiducie meer in.
Hoe kan het dat iemand zichzelf gezant van de koning noemt maar zich gedraagt als een pion van de oliemaatschappijen. Welke opdracht kreeg hij mee bij zijn aanstelling in 2016?
En was dat in het belang van de Groningers zoals de provinciewet voorschrijft?
Wanneer wordt hij, de provinciale autoriteit, ter verantwoording geroepen bij de parlementaire enquêtecommissie?
Juist volksvertegenwoordigers en bestuurders zouden zich sterk moeten maken voor het waarborgen van tegenspraak, tegenmacht, checks en balances en het afleggen van verantwoording. En fouten erkennen in plaats van verbergen. En altijd voorrang geven aan het publieke belang boven deelbelangen of eigenbelang. Dus niet wegkijken bij schimmige deals en elkaar blijven aanspreken op de gedragscodes. Dit vereist moed.
In 1211 had Abt Emo moed. En hij was voor de duvel niet bang. Hij liep bijna 2000 km in 3 maanden om zijn recht te krijgen in Rome.
Citaat
“Het is zo ongeveer als wanneer een Groninger uit Loppersum die niet tevreden is met de schadevergoeding uit Den Haag, zijn recht gaat halen bij de Verenigde Naties in New York en daartoe per roeiboot de oceaan oversteekt. Wie dit in onze tijd aankondigt, zou mogelijk met dwangverpleging worden opgenomen……
Vertrouwen wijst op zekerheid omtrent de uitkomst en die had Emo niet. Het was de overtuiging dat het zo hoorde te zijn. Recht niet zoals het nu veelal wordt gezien; regels die we ons zelf stellen. Nee, recht was gerechtigheid, zoals in alle eeuwen en overal gold. Ergens voor gaan omdat het goed is, niet alleen omdat het kans van slagen heeft. Hoop, niet optimisme of de overtuiging dat iets goed zal aflopen, maar de zekerheid dat iets zinvol is, los van het resultaat. Moed om de hoop na te jagen, dat is de drijvende kracht die Abt Emo deed gaan.“
Wij zijn hier 800 jaar later moed te vinden in een nieuwe beweging om ons recht te krijgen in Den Haag. We zullen elkaar motiveren de noodzakelijke veranderingen af te dwingen.
Een nieuw sociaal contact met de overheid met daarin doorgevoerde veranderingen zoals betere rechtsbescherming, volksvertegenwoordigers die hun kerntaak serieus nemen, het serieus nemen van de grondwettelijke taken zoals onderwijs en huisvesting, minder modellen meer mensen en een echte band tussen kiezer en gekozene. Daarmee zou ons huidige parlement er heel anders uitzien en de besluitvorming ook!
Laten wij elkaar vanavond aanmoedigen om ons recht te halen. Zo krijgt de reis van abt Emo ook in deze tijd weer betekenis.
Deze tekst werd als inleiding uitgesproken door Mathilde Stiekema, oud-wethouder Haren, op het politiek café van De Nieuwe Denktank, 13 september 2022.