Met zijn boek Reset gooide de voormalige huisideoloog van de Vlaamse sociaaldemocraten Mark Elchardus een steen in de Belgische politieke vijver. Met zijn pleidooi voor nationalisme, voor de gemeenschap en voor volkssoevereiniteit heeft hij veel van zijn oude politieke vrienden tegen de haren ingestreken.
Maar het zou onjuist zijn Reset een rechts boek te noemen. Elchardus richt zijn pijlen vooral op het liberalisme, dat zowel op links als op rechts dominant is. Hij bedoelt daarmee niet (alleen) het liberalisme van de VVD, maar doelt op een bredere denktraditie – eentje die zo ongeveer alle politieke partijen in het Westen sterk heeft beïnvloed.
Het is een liberalisme dat zijn oorsprong heeft in de Verlichting, het individu centraal stelt en de gemeenschap ziet als een bedreiging voor de vrijheid van het individu. Vandaar dat het ook graag rechten formuleert – mensenrechten – en die het liefst onttrekt aan de macht van de volksvertegenwoordiging. Zie de mensenrechtenverdragen en de toenemende macht van rechters ten opzichte van de wetgevende macht.
Communautaire democratie
Elchardus wil die verjuridisering terugdringen en pleit voor meer macht voor de nationale democratieën. Anders dan de liberale democratie ziet de door Elchardus aangehangen communautaire democratie de gemeenschap niet als bedreiging voor de individuele vrijheid, maar juist als een voorwaarde voor de individuele vrijheid. Waarden – zoals vrijheid en individualisme – ontstaan in en worden geschraagd door de gemeenschap, aldus Elchardus.
Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat nationale overheden – via de democratie – weer de controle moeten krijgen over immigratie, zonder dat ze daarbij worden tegengehouden door rechters die zich baseren op verdragen. Ook zouden handelsverdragen en de economische globalisering meer in lijn moeten worden gebracht met de volkswil van landen.
Alternatief voor het liberalisme
Elchardus gaat in zijn boek duidelijk niet over één nacht ijs. Hij schrijft over de geopolitiek van grootmachten, filosofische discussies van eeuwen terug en over concrete politieke of juridische kwesties van vandaag de dag (met name uit de Belgische en Nederlandse context) – allemaal als onderdeel van zijn uiteenzetting over het verschil tussen liberale en communautaire democratie. Hierdoor gaat het boek zowel over abstracte politieke theorie als over concreet politiek beleid. Dat zie je niet vaak in één boek.
Soms gaat Elchardus daarbij wel erg gemakkelijk voorbij aan mogelijke tekortkomingen van zijn eigen voorstellen of maakt hij een karikatuur van de standpunten van zijn tegenstanders. Desalniettemin is Reset een alleraardigst boek in het steeds langer wordende rijtje boeken dat zich verzet tegen het liberalisme en aankondigt dat deze stroming op haar laatste benen loopt. Vandaar dat nadenken over een alternatief geen overbodige luxe is.
Titel: Reset: over identiteit, gemeenschap en democratie
Auteur: Mark Elchardus
Uitgeverij: Ertsberg
Verschijningsdatum: Oktober 2021
Prijs: € 29,95
608 bladzijden
Er wordt in dit artikel geschreven dat nationale overheden weer meer zeggingskracht moeten krijgen zonder dat ze tegengehouden worden door rechters. Datzelfde geldt voor mijn gevoel voor alle regelgeving die we vanuit de EU opgelegd krijgen. Om het voor alle landen werkbaar te maken gaat niet lukken, omdat de verschillen te groot zijn. Rijk versus arm, de ruimte in de verschillende landen, verschillende culturen. Dat krijg je niet op 1 lijn. Als burger heb je met zoveel instanties te maken, dat het leven heel ondoorzichtig is geworden. Hoewel ik zeker niet denk dat een land besturen eenvoudig is, lijkt het wel of er steeds meer zaken een ellenlange doorlooptijd krijgen. We zijn als burgers tegenwoordig heel mondig via social media en iedereen kan z’n recht halen. Maar misschien moeten we weer eens terug naar het leven wat versimpelen en knopen doorhakken over serieuze problemen. En levert dat bij een bepaalde doelgroep weerstand op, zorg dan evengoed dat de knoop wordt doorgehakt, want knopen doorhakken zal altijd ergens pijn doen. Maar in-the-end zijn we die pijn sneller vergeten als het besluit iets goeds oplevert. Maar we hakken geen knopen door omdat niemand iets meer zeker weet.
we , u , moeten oppassen dat we weer niet in filosoferen belanden. we moeten constructief zijn, de denkbeelden toepasbaar maken voor uitvoering.
anders belanden we , net als de corona opposanten, in de vergetelheid.
enkel denken en positieve kritiek leidt tot niets, zonder kordate toepassing.